Το Ξύπνημα της Εδεσσαϊκής Φύσης

με τις Αρκούδες - Μέτσκες

ΡΑΝΤΙΣΤΕΣ & ΚΟΥΔΟΥΝΟΦΟΡΟΙ

το έθιμο της ΚΛΑΠΟΥΤΑΡΚΑΣ

Το έθιμο αυτό με τους ραντιστές & κουδουνοφόρους ανάγεται στις διονυσιακές τελετές της Αρχαίας Μακεδονίας. Σύμφωνα με αυτό η φύση θα πρέπει να ξυπνήσει ώστε να τελειώσει ο χειμώνας και να έρθει η άνοιξη προκειμένου να αρχίσει η περίοδος της γονιμότητας. Η φύση δεν θέλει να ξυπνήσει (αρκούδα) αλλά οι άνθρωποι (βοσκοί) θέλουν να ζήσουν να χαρούν την άνοιξη και τις ομορφιές της, τα ζώα (πρόβατα, κατσίκια, σκυλιά) να βγουν από τα μαντριά και να ξεσκάσουν, τα χωράφια να δώσουν καρπούς, τα γεράκια να χαρούν τον γαλανό ουρανό & τον ήλιο. Το γλέντι γίνεται συνοδεία παραδοσιακής μουσικής ενώ οι χορευτές πίνουν το νερό της ζωής (τσίπουρο) και ραίνουν (κερνάνε) για το καλό του χρόνου και της άνοιξης που έρχεται. Οι νέοι ντύνονταν αρκούδες που συμβολίζουν την άγρια φύση που ξυπνά με την βοήθεια των ντυμένων ως πρόβατα, κατσίκια & σκυλιά ενώ οι κοπέλες ντύνονταν γερακίνες. Προβιά, ζωνάρια, κουδούνια και μια μπουκάλα … τσίπουρο είναι τα όπλα των ραντιστών και κουδουνοφόρων.

  Σύμφωνα με την παράδοση μπροστάρης στην διαδικασία του ξυπνήματος της φύσης είναι ο ήχος της «κλαπουτάρκας» του μεγαλύτερου κουδουνιού που έφερε το πιο δυνατό ζώο του κοπαδιού. Το αρσενικό τραγί, το «γιάριτς» στην ντοπιολαλιά, είναι το ζώο που οδηγεί το κοπάδι γιαυτό και ο ήχος του κουδουνιού πρέπει να είναι δυνατός. Όλα τα υπόλοιπα ζώα σύμφωνα την μακεδονική κτηνοτροφική παράδοση είχαν μικρότερες «κλαπουτάρκες», (κουδουνάκια) που είχαν το ίδιο ήχο έτσι ώστε το κοπάδι να κινείται μαζί στις πλαγιές της πλούσιας Μακεδονικής φύσης. Παράλληλα από την γεωργική παράδοση έχουμε τους ραντιστές οι οποίοι ραίνουν με νερό τα χωράφια για να ευδαιμονίσουν τις καλλιέργειες ώστε να παράγεται πλούσια σοδειά.

  Το ξύπνημα της φύσης στο σωστό χρόνο είναι το ζήτημα για τους ανθρώπους και αυτοί το γιορτάζουν δεόντως.  Στην Έδεσσα το έθιμο έρχεται από τους ρωμαϊκούς και αρχαίους χρόνους μιας και η περιοχή είναι γνωστή για την πλούσια αγροτοκτηνοτροφική της παράδοση.

Ίσως κάπου δίπλα να παραμόνευε ο τραγόμορφος θεός Διόνυσος ο οποίος με το ασκί γεμάτο κρασί δημιουργούσε κέφι για οινοποσία. Μήπως είναι κάπου εκεί στην Έδεσσα και μας προσκαλεί …